معماری مساجد

مفهوم نمادين اجزای مسجد

• مقدمه

مساجد اسلامي جلوه اي از زيبايي بصري و نمونه بارزي از تلفيق و ارتباط فرمهاي نمادين با باورهاي عميق اعتقادي است. اشكال الگويي و ارتباط سمبوليك در تمامي ...
تعداد اندكي از فرمها ذاتا اسلامي اند. البته معماران اسلامي معمولا از فرمهاي موجود و متناسب با اقليم در فرهنگ اجداد خود در جهت رسيدن به اهدافشان استفاده مي كردند. معمار اسلامي معمولا ...

• گنبد

آسمان،  سقف یا ساختمان بیضی شکل که غالبآ با آجر بر فراز معابد، مساجد، قبور یا آرامگاه ها ...
می سازند. گنبد یا آسمانه همانطور که از نامش بر می آید، شباهتی رمزی با آسمان و عرش را بیان می کند. گنبد مظهر آسمان و ...

• مناره

جای نار، جای نور، جای روشنایی، ساختمان برج مانندی که در کنار راه می سازند برای چراغ روشن کردن یا ...

• نقش مناره در مسجد

نقش مناره در مسجد جنبه هاي متفاوتي دارد. مثلا نقش سازه اي كه براي جلوگيري از رانش ناشي از فشار در،‌ جفت مناره طرفين با وزن زياد خود اين رانش را به ...

• حياط (صحن)

اين بخش براي اغلب بيننده ها مهمترين قسمت مسجد است. تاثير مسجد مستقيما به اندازه حياط بستگي دارد. فضاي عظيم خالي هر بيننده را متوقف مي كند و او را ...

سه عامل باعث شده که استفاده از حیاط مرکزی به عنوان یکی از عناصر اصلی ...

 

ادامه نوشته

معماری مساجد

  مقدمه
منظور از هنر و معماری اسلامی، همان هنر و معماری سرزمین‌های‌ - خاورمیانه، آفریقای شمالی، هند شمالی و اسپانیا - است‌ که از آغاز قرن هفتم میلادی تحت حاکمیت مسلمانان قرار گرفتند.

خاستگاه‌ها و ویژگی‌ها
اهمیت تزیینات خوشنویسی و شکل مسجد، دو ویژگی اصلی هنر و معماری اسلامی هستند که عمیقاً با ایمان اسلامی ارتباط دارند و در همان روزگار آغازین دین پیشرفت کردند. پیامبر [اسلام]، [حضرت] محمد، تاجری ثروتمند در مکه بود که در حدود 40 سالگی مجموعه عمیقی از وحی را دریافت کرد و شروع به تبلیغ دین جدیدی نمود‌. این وحی‌ها که مسلمانان آن‌ها را پیام الهی می‌انگارند، در قرآن - کتاب مقدس مسلمانان - جمع‌آوری شده است. میراث غنی زبانی و ادبیات عرب در احساس احترام عمیق نسبت به قرآن نقش داشت. (1)
 
مرکزیت قرآن در فرهنگ اسلامی و جذابیت ویژه شکل ‌خط عربی سبب شد از کلام نوشتاری، به ویژه آیات قرآنی به عنوان کتیبه‌های مساجد استفاده گردد و نیز تزیینات خطاطی و شیوه‌های آن در تمام شاخه‌های هنر اسلامی پیشرفت نماید.
 
در سال 622‌ پس از میلاد، همان سالی که مبدأ تاریخ اسلامی قرار گرفت، ‌حضرت محمد به شهر یثرب - که بعداً مدینه نام گرفت، هجرت نمود. در آن‌جا جامعه‌ای از مومنان که در پیرامون خانه محمد به عبادت مشغول بودند، گردهم آمدند. نمازگزاران عادی جامعه جدید در این مکان ساده، شکل مسجد را پایه‌گذاری کردند که عبارت بود از محوطه‌ای محصور و مستطیلی با آلونک‌هایی (‌خانه‌های همسران [حضرت] محمد) که در طول یک ضلع آن قرار گرفته بودند و یک ایوان ناهموار (سایه‌بانی که در اصل برای استفاده از سایه بوده است‌) که در یک طرف برای مسلمین فقیرتر در نظر گرفته شده بود‌. از این رو، تقریباً تمام مساجد نقشه خانه [حضرت] محمد را تکرار می‌کردند و عبارت بودند از ‌یک محوطه محصور (صحن)، ساختمانی در یک طرف برای نماز و طاق‌هایی قوسی (رواق‌ها ) در اطراف محوطه.
 
اولین پیروان [حضرت] محمد[ص] ‌که از شبه جزیره عربستان بودند در مقایسه با امپراطوری‌هایی که بعداً فتح کرده و ]سبک‌های هنری آن را[ به عنوان سرمشق خود گرفتند‌، هیچ‌گونه سبک هنری بومی و مخصوص به خود نداشتند. با گسترش اسلام، متناسب با شرایط متفاوت اقلیمی و مصالح در دسترس در فتوحات اسلامی و با

ادامه نوشته

مسجد شیخ لطف الله

مسجدى در اصفهان در میان  هزاران مسجد لاجوردى این شهر، رو به آفتاب نشسته و تماشاگر گذر تاریخ است که به تعبیر باستان شناسان خارجى به سختى مى توان ساخت این بنا را محصول دست بشر دانست.

در ضلع شرقى میدان نقش جهان اصفهان مقابل عمارت عالى قاپو مسجدى قرار دارد که در قرن ۱۱ هجرى به فرمان شاه عباس اول در مدت ۱۸ سال بنا شد.

او این عمارت را به افتخار پدر زن خود شیخ لطف الله روى خرابه هایى که از بقایاى مسجد قدیمى به جا مانده بود ساخت تا براى تدریس و نمازگزارى او مورد استفاده قرار گیرد. از آن پس این شاهکار معمارى اسلامى ایران به نام مسجد شیخ لطف الله شهرت یافت.

کاشى کارى هفت رنگ و معرق و بازى نور در معمارى این مسجد از جمله ویژگى هاى منحصربه فرد است. در اطراف گنبد به فواصل منظم روزنه هایى در قطر گنبد قرار دارد که به وسیله پنجره هاى گچبرى از داخل و خارج مسدود مى شود، مجموع نورهایى که از این پنجره ها به داخل مى تابد زیبایى دو چندان به تزئینات کلى بنا بخشیده است. معمارى این مسجد به گونه اى است که در هنگام طلوع خورشید، نور روى سوره الشمس نوشته شده روى گنبد این مسجد مى افتد و هنگام غروب نور روى بخش غربى که سوره اللیل حک شده مى افتد و آیه هاى سوره اللیل روشن مى شود.

ادامه نوشته

مسجد شیخ لطف‌ الله

مسجد شیخ لطف‌ الله

مسجد شیخ لطف‌الله (ساخته شده در ۱۶۰۲ – ۱۶۱۹ میلادی) یکی از مسجدهای تاریخی و شناخته شده شهر اصفهان است که در دوران صفویه بنا شده‌است. این مسجد شاهکاری از معماری و کاشی‏‌کاری قرن یازدهم هجری است که توسط استاد محمدرضا اصفهانی از معماران نامدار آن دوره ساخته شده‌است. مسجد شیخ لطف‌الله به فرمان شاه عباس اول در مدت هیجده سال بنا شده‌است. این مسجد در ضلع شرقی میدان نقش جهان و مقابل عمارت عالی‌قاپو و در همسایگی مسجد امام واقع شده‌است. این مکان مذهبی برای تجلیل شیخ لطف‌الله جبل‌عاملی بنا گردیده‌ و سالانه گردشگران زیادی را جذب خود می‌کند.
پیشینه :
طرح این مسجد در زمانی که نقشه چهار باغ و باغ هزارجریب به مرحله اجراء درآمد ریخته شد و در دورانی که معماری صفویه به شکوفایی رسیده بود مورد بهره برداری قرار گرفت. ساخت این مسجد در نیمه اول قرن یازده هجری، در سال ۱۰۱۱ هجری قمری (۱۶۰۲ (میلادی)) و به فرمان شاه عباس اول آغاز شد و در سال ۱۰۲۸ هجری قمری (۱۶۱۹ (میلادی)) به پایان رسید. ساخت این مسجد هجده سال به طول انجامید. معمار این مسجد استاد محمدرضا اصفهانی، پسر استاد حسین بنا اصفهانی بوده‌است. این مسجد بر خرابه‌های مسجدی که قبلا در آن محل بوده ساخته شد. مسجد شیخ لطف‌الله به نام یکی از علمای بزرگ عصر صفوی به نام شیخ لطف‌الله جبل‌عاملی، نامیده شده‌است. شیخ لطف الله یکی از علمای بزرگ دوره صفوی بود. وی از اهالی جبل عامل لبنان بود که مانند شیخ بهایی و برخی علمای دیگر توسط شاه عباس از لبنان به ایران مهاجرت نموده و ابتدا در مشهد و قزوین و پس از آن در اصفهان ساکن شد. از آنجا که حکومت صفوی، حکومتی مذهبی بود و به اسلام و به خصوص مذهب تشیع بسیار بها می‌داد، علمای

ادامه نوشته

زیبا ترین مساجد دنیا!

ادامه نوشته

مساجد آینده چگونه خواهند بود

شاید تصور کردن یک مکان به نام مسجد برای خیلی از ما ها که از اول بناهایی با گنبد و مناره و … را دیده ایم، ساختمان هایی به همین شکل باشد. حتی امروره هم معماران و دانشجویانی که قصد طراحی بنایی به این نام را میکنند ، در نهایت به چیزی به غیر از این شکل و فرم متداول که هزاران سال است دیده میشود نمیرسند. البته این امر شاید به دلیل تجربه های نا موفق در گذشته باشد معماران جدید را به پیروی از فرم و شکل گذشته پایبند میکند، ولی مطمئنا” نمیتوان این امر را به علت قداست این بنا دانست، چراکه اگر پیگیر اخبار معماری باشید، هفته ای نیست که کلیسایی با شکل و فرمی نو و تازه ساخته نشده باشد.

دو طرح زیر از طرح هاییست که قالب های گذشته ی معماری مسجد را به نوعی شکسته اند و ضمن حفظ روحیه ی معنوی فضا، بنایی نو برای اتفاده کنندگان خود ارائه داده اند. مسجد اول، بنایی طراحی شده در کشور ترکیه است که به خوبی از فرم های گذشته و نماد های آن کشور – مانند گنبد های روی هم بناهای تاریخی ترکیه – به بیانی تازه از مسجد رسیده است.

ادامه نوشته

ویژگیهای معماری مساجد ایران

بی گمان ، ظهور و بروز هر پدیده ای در عررصه تاریخی ، خلق الساعه نببوده و منکی بر پدیده ها و زمینه پیش از خود است . این بازگشت ، ما را بر آن می دارد تا اینکه قبل از بررسی تنها یک پدیده ، به عوامل موجد آن پدیده نظر کنیم . آثار معماری ، یکی از ان پدیده های تاریخی است . بناهای تاریخی هر کشور ، بخشی از شناسنامه ، تاریخ و کارنامه مردمی است که در آن عرصه زمانی زندگی می کرده اند . ممکن است که این برگهای زرین در باد زمانه به پراکندگی و فراموشی سپرده شده باشد ، لیکن این آثار به خاطر خلوص و واقعیت گرایی شان ، نشان از فکر و ذهن مردمان به وجود آورنده آن دوران دارند .

معماری در ایران ، بیانگر فراز و فرودهای بسیاری است . در پاره ای از دوره های تاریخی ، تقریبا رکو آثار معماری وجود داشته است و در پاره ای دیگر ، چنان رشد کرده که امروزه به عنوان سند افتخاری برای ملت ایران است . از آنجا که ایران کشوری در میان قلمرو جغرافیایی اسلامی بوده است ، لذا پدیده مهماری هم تاثیر گرفته و هم تاثیر گذارده است . و مثل بسیاری از پدیده های تمدنی ، معماری به خودی خود نمی توانسته است رشد و توسعه یابد .
سه دوره بزرگ در معماری ایران پس از اسلام ، قابل بررسی و تعمق زیاد است ؛ یکی دوره سلاجقه ( ۴۲۹ ـ ۵۵۲ ه.ق) ، دیگری دوره ایلخانی ( ۶۵۴ـ ۷۴۴) و سوم دوره صفویه ( ۹۰۷ ـ ۱۲۴۷ ه.ق) البته “ … طبقه بندی کردن معماری … سلجوقی ، مغول ، تیموری و صفوی و جزاینها ، جز راحتی کار محقق نیست والا از دیدگاه هنر معماری ، این کار یک طبقه بندی دلخواه است ، و عناوینی است برای تثبیت و تشدید یک تاریخ و لعد ؛ یعنی تاریخ معماری ایران . هر یک از انواع معماری به دنبال نوع قبلی است . زیر بنای معماری بعدی و کم و بیش همراه با حوادشی هیجان
انگیز که به هر یک از انهاویژگی خاص خود ررا می بخشد {گدار ، آثار ایران ، ج ۳ ، ۳۴ـ۳۵}.
معماری اسلامی ایران را می توان متاثر از دو شاخه عمده و اصلی دانست ؛ یکی خارج از فرهنگ بومی ایران ، و دوم متعلق به فرهنگ بومی ایران پیش از اسلام . سهم مورد اخیر ، تقریبا تمامی تاثیر را در بر دارد . کاربرد انواع قوسها و ازز ان جمله طاق ضربی ، خلق گنبد بر روی پایه چهار گوش و ایوان ، از جمله عناصر اصلی به شمار می روند ، که از پیش از اسلام آمده اند . همچنین ، مساجد و مدارس چهار ایوانی که طرح این مساجد و مدرسه ها تنها بر اساس پلان کهن صحنهای چهار ایوانی مربوط به دوره اشکانی ( ۲۵۰ ـ ۲۲۶ ق.م) و ساسانی ( ۲۲۴ ـ ۶۵۲م) و حتیی قبلل از آن در زمان هخامنشیان ( ۵۵۹ ـ ۳۲۱ ق.م ) بنیاد گرفته است . در زمینه تزیینات معماری ، با هیچ پدیده ای از دوره اسلامی برخورد نمی کنیم که سابقه اش به قبل از اسلام باز نگردد . در این باره ، یکی دو مورد را به عنوان شاهد مثال یاد می کنیم . سابقه هنر کاشیکاری به دوران هخامنشی و عیلام ( ۲۲۲۲۲۵ ـ ۶۴۵ ق.م) ، و گچبری به دوران ساسانی بازگشت دارد . معماران ایرانی پس از گسترش اسلام در کشور ایران ، سنتهای دیرین معماری ایران را دنبال کرده ، ۱۳۵۴

ادامه نوشته

تنوع سبک‌های معماری در مساجد آذر بایجان شرقی

مساجد تاریخی کشور همواره به عنوان شاهکارهایی از هنر معماری اسلامی ایرانی مورد توجه علاقه‌مندان به آثار و ابنیه تاریخی و باستانی بوده است و در این گستره آذربایجان شرقی با وجود افزون بر یکصد مسجد تاریخی، که گاه قدمت آنها به بیش از ۷۰۰ سال می‌رسد. ش
مساجد آذربایجان شرقی از نظر سبک معماری همواره برای استادان و دانشجویان رشته‌های معماری و طراحی نیز جذاب بوده و عظمت آنها حیرت گردشگران خارجی را برانگیخته است.
قطعاً معرفی این مساجد شمار شیفتگان آنها را بیش از پیش خواهد کرد.
● مسجد کبود (فیروزه اسلام) تبریز
این مسجد در زمان حکومت <قره قویونلوها> بنا شده است.
هرچند بنای مسجد کبود را به <صالحه خاتون> دختر جهانشاه و نیز به <جهان بیگم> همسر او نسبت داده‌اند، ولی کتیبه‌ سر در ورودی مسجد بنیانگذار آن را ابوالمظفر جهانشاه معرفی می‌کند.
ساخت این مسجد به سرکاری <عزالدین قاپوچی> حاجب و معتمد دربار جهان‌شاه در سال ۸۷۰ ه . ق به پایان رسید. بیشتر سطوح این مسجد زیبا وظریف پوشیده از کاشی‌های معرق عالی است و با توجه به رنگ آبی فیروزه‌ای و کبود آن، فیروزه اسلام نیز خوانده می‌شود.
مسجد کبود تبریز همواره در دست مرمت و بازسازی بوده و در سالهای اخیر شیفتگان زیادی را از اقصی نقاط ایران و کشورهای جهان به سوی خود کشانده است.
● مسجد جامع‌
این مسجد یکی از بناهای تاریخی شهر تبریز است.

ادامه نوشته

معماری مساجد ایرانی

فلاسفه , طبیعت و آثار طبیعت را از همه جهات بررسی کرده اند , اینان به فکر تحقیق در موجودات معنوی یا ذوات معقول و تعقلی هستند و به نمونه ها و انواع معقول می پردازند. در این بین بینشی مظهر جوهر و ذات تعقلی است که بواسطه آن ارواح , از جهان طبیعت به جهان عقل و ملکوت یعنی معقولات فرا می روند.باری در این شهر معنوی فیلسوفانی با رهاورد دانش مادی و جسمانی و فیلسوفانی با رهاورد دانش ذوات معقول و تعقلی خود , با یکدیگر برخورد می کنند.زیرا همانطور که محسوسات به واسطه مجردات نفسانی با معقولات مرتبط می شوند , صحنه پردازی نیز به واسطه فلسفه و مفهوم در فلسفه شهودی و بینش عرفانی مشارکت می یابد.

جانهای هبوط یافته در این دنیا , در سلسله مراتب وجود , به مدد همزادان خود نیاز دارند و در مرتبه عالی متمثل می سازند.به همین سبب است که آن جانها خانه و کالبد خود را ترک کرده و به شهر معنوی هجرت می کنند , زیرا اقبال آن را داشته اند , که به جانب او فرا خوانده شوند , پس به راه می افتند تا از جهل به معرفت برسند , از بی معرفتی به عرفان و معرفت دست یابند. و با پیمودن این راه است که روح و معنای مکتوم این مفهوم کشف می شود که جسم و بنا می توانند وجه تمثیلی داشته باشند.در نتیجه همه جا به جاهائی از یک محله به محله ای دیگر , یا از یک محله جغرافیائی به محله ای دیگر , به صورت سیر و سلوک های روحی و معنوی استحاله پیدا می کندکه در عین حال در حکم فتح عالم مثال است; چرا که مکانهای مختلف دارای همان اندازه تجربه های شهودی مختلف است , زیرا هر مکانی به نوعی دارای رسالت شهودی خاص خویش است , مجموعه ای از این مکانها یک مدینه تمثیلی را تشکیل می دهد.مدینه های تمثیلی با یکدیگر ارتباط دارند.مدینه تمثیلی , چون این جهان و آن جهان را مرتبط می کند , پس هر دو را در سطح عالم برزخ استحاله می بخشد.در همه موارد , آنچه تعیین کننده است هرگز درک حسی و ملموس نیست , بلکه تصویری است که مقدم بر همه دریافت های تجربی است و تنظیم کننده همه آنهاست.تصویر غالب در مورد منظور در اینجا مساجد ایرانی است که از تمثیل و نماد پرستشکاه و معبد گرفته شده است که مسلمین آن را صورت میراثی بصری از خود , برای ما بر جای گذاشته اند.همین امر است که هم اندیشی ما را تشکیل می دهد و به ما آگاهی می دهد و مسبب کشف پیامی است , کشف پیام مستلزم یافتن رمز است

ادامه نوشته

مذهب، منبع هنر معماری مساجد ایران

معماران و هنرمندان مسلمان در ساخت و طراحی مساجد نهایت ذوق و خلاقیت هنری خود را بی‌توجه به اجر مادی آن به کار می برند.
معماری مساجد در ایران یک دنیا شور و هیجان و یک سکوت و آرامش باشکوه را به نمایش می‌گذارد که نماینده ذوق سرشار زیبایی‌شناسی است و منبعی جز ایمان مذهبی و الهام آسمانی نمی‌تواند داشته باشد.

از همان ابتدای ظهور اسلام تا کنون ، ملت‌ها و اقوام مختلف مانند یک امت واحد، با فرهنگ‌ها، آداب و رسوم و به ویژه با توانایی و درک هنری متفاوت و متنوع در کار ساختن و پرداختن مساجد در سرزمین‌های وسیعی که از اندلس در باختر تا جنوب خاوری آسیا امتداد دارد، تلاش کرده‌اند.
بر این اساس هر آنچه که دیروز و امروز تحت عنوان معماری اسلامی در سرزمین‌های گشوده شده، با سبک‌ها و شیوه‌های شناخته شده، اندلسی ـ آفریقای شمالی ـ شامی و مصری ـ ایرانی و بین‌النهرینی ـ عثمانی ـ هندو ـ یمنی و عربستانی ایجاد شده است، در حقیقت هنر مردمان ساکن در این نواحی است که دیرزمانی پیش از ظهور اسلام هر کدام دارای تمدن‌های درخشانی بوده‌اند، و اینک در پرتو تعالیم اسلام دارای سمت و سو و شخصیت واحدی شده‌اند.

ادامه نوشته

روانشناسی و معماری مساجد

به كارگيري همه فنون معماري و طراحي در ساخت مساجد توام با سادگي خاص، فضايي معنوي را در مساجد قديمي ايجاد كرده است كه ارتباط با خالق هستي را تسهيل مي‌كند.
تحولات زندگي بشر و صنعتي شدن در دوران معاصر و نگرش اقتصادي به مسايل مختلف باعث شده كه معماري ساده، زيبا و معنوي مساجد نيز تحت تاثير قرار گيرد و گاه طراحي‌هاي نامناسب به خانه خدا شود، لطمه می زند.
” روان شناسي معماري روزگار ما و از جمله معماري مساجدمان كه مي‌بايد بيش از پيش جواب گوي نيازهاي رواني خلوت ما باشد، در فراهم آوردن پاسخ هاي درست و دلنشين ناتوان است.... “

معماري برخي مساجد در پاسخ به نيازهاي جديد، تغييراتي كرده كه گاه بنيان بنا به عنوان عبادتگاه را مورد ترديد قرار مي‌دهد.
بنيان گذاران اين مساجد نيز در رده‌هاي گوناگون اجتماعي و سياسي هستند و مكان هايي كه به نام مسجد ساخته مي‌شوند گاه بناهايي هستند كه گويي گنبد و مناره‌ ای به اجبار به آن ها چسبانده شده و گرنه در بر و پيكر خويش معماري مسجد را ندارند.

امروزه بيشتر ساختمان هايي كه ساخته مي‌شوند، روح معمارانه، خالص و ناب مسجد را دارا نيستند و اگر طراحي هم بخواهد بر پايه انديشه‌هاي ناب معماري طرحي دراندازد، هيات هاي امنا كه بنيان گذارند، دست او را مي‌بندند.

در نتيجه بر گرد انديشه‌هاي پاك، صاف و ناب او حصاري از درخواست هاي گوناگون مي‌كشند، مانند اين كه مغازه حتما داشته باشد، آن هم بر خيابان، ورودي مسجد را از كوچه بگذاريم، تراكم مي‌خريم،
بالكن هم اضافه كنيد هم توي كوچه و هم توي خيابان، آشپزخانه بزرگ باشد.

با اين انديشه، اگر جايي ماند براي خدا و مردماني كه روي به خدا دارند، جاي مناسبي نخواهد بود.

وقتي ارزش معماري فرو مي‌افتد، تنها با يك گنبد و مناره نمي‌شود يك مسجد داشت. بايد يك مسجد ساخت آن وقت خودش گنبد و مناره‌ درخور را مي‌طلبد.
مساجدي كه در گذشته پدران و نياكان ما ساخته‌اند، به تمامي آنچه شايسته بوده انديشيده و فضاهايي به راستي نغز و دلكش و دلپذير را در نهايت سادگي و پيراستگي پديد آورده اند.

ابهت مساجد آن زمان در حين سادگي و كوچكي، خود فضيلت خلوت گزيني را به همراه داشت.
در نظريه اي ديگر مي توان گفت:
مسجد، مسجد است با تمام ويژگي هايش، مسجد خانه‌ خداست و براي خدا. از این رو براي طراحي و ساختش مي‌بايد همان كاري را كرد كه نياكان و پدران ما كرده‌اند و از سرانگشتان شان اين همه گوهرهاي درخشان فرهنگ و معماري در گوشه و كنار سرزمين‌مان به يادگار گذاشته‌اند.

مي‌بايد خدايي انديشيد، براي خدا انديشيد و خدايي طراحي كرد و خدايي ساخت، زيرا سرزمين ايران از سال هاي آغازين تاريخ شناخته شده‌اش، گواهان بسيار دارد كه سرزمين مردمان خداشناس و خداجو بوده است.

امروزه مسلمانان غالبا از ساختن مسجدي كه به قدر مساجد گذشته دل انسان را منقلب و حال او را براي ذكر و عبادات آماده سازند، عاجزند.

مساجد متعددي كه امروزه در نقاط مختلف جهان ساخته مي‌شود، هريك بيش از ديگري گواه اين مدعاست، امروزه مساجد مجهز به اقسام امكانات ورزشي، اقتصادي و فرهنگي به وفور يافت مي‌شوند، گاه اين اماكن مذهبي به بناهاي روز شبيه هستند.

در برخي موارد مساجد به‌ عناصري از معماري قديم مزين مي‌شود، اما غالبا در آن ها يك چيز كم است و آن فضايي است كه با ذكر خدا متناسب باشد آن چنان كه در مساجد قديم بود

ادامه نوشته

مسجد شیخ لطف الله

مسجدى در اصفهان در میان هزاران مسجد لاجوردى این شهر، رو به آفتاب نشسته و تماشاگر گذر تاریخ است که به تعبیر باستان شناسان خارجى به سختى مى توان ساخت این بنا را محصول دست بشر دانست.

در ضلع شرقى میدان نقش جهان اصفهان مقابل عمارت عالى قاپو مسجدى قرار دارد که در قرن ۱۱ هجرى به فرمان شاه عباس اول در مدت ۱۸ سال بنا شد.

او این عمارت را به افتخار پدر زن خود شیخ لطف الله روى خرابه هایى که از بقایاى مسجد قدیمى به جا مانده بود ساخت تا براى تدریس و نمازگزارى او مورد استفاده قرار گیرد. از آن پس این شاهکار معمارى اسلامى ایران به نام مسجد شیخ لطف الله شهرت یافت.

کاشى کارى هفت رنگ و معرق و بازى نور در معمارى این مسجد از جمله ویژگى هاى منحصربه فرد است. در اطراف گنبد به فواصل منظم روزنه هایى در قطر گنبد قرار دارد که به وسیله پنجره هاى گچبرى از داخل و خارج مسدود مى شود، مجموع نورهایى که از این پنجره ها به داخل مى تابد زیبایى دو چندان به تزئینات کلى بنا بخشیده است. معمارى این مسجد به گونه اى است که در هنگام طلوع خورشید، نور روى سوره الشمس نوشته شده روى گنبد این مسجد مى افتد و هنگام غروب نور روى بخش غربى که سوره اللیل حک شده مى افتد و آیه هاى سوره اللیل روشن مى شود.

ادامه نوشته

مسجد شاه ( امام ) اصفهان

این مسجد که در ضلع جنوبى میدان امام قرار دارد در سال ۱۰۲۰ هجرى به فرمان شاه‏ عباس اول در بیست و چهارمین سال سلطنت وى شروع شده و تزئینات و الحاقات آن در دوره جانشینان او به اتمام رسیده است.معمار مهندس آن استاد على‏اکبر اصفهانى و ناظر ساختمان محب‏على بیک الله بوده‏ اند.

این مسجد شاهکارهاى جاویدان از معمارى، کاشى‏کارى و نجّارى در قرن یازدهم هجرى است.


از نکات‌ جالب‌ توجه‌ این‌ مسجد، انعکاس‌صوت‌ در مرکز گنبد بزرگ‌ جنوبی‌ آن‌ است‌. ارتفاع‌ گنبد مسجد ۵۲ متر و ارتفاع‌ مناره‌های‌ داخل‌ آن ‌۴۸ متر وارتفاع‌ مناره‌های‌ سردر آن‌ در میدان‌ نقش‌ جهان ۴۲ متر است‌. قطعات‌ بزرگ‌ سنگ‌های‌ مرمر یکپارچه‌ وسنگاب‌های‌ نفیس‌، از دیدنیهای‌ جالب‌ این‌ مسجد است‌. کتیبه سر در مسجد به خط ثلث غلیرضاى عباسى و مورخ به سال ۱۰۲۵ حاکى از آن است که شاه عباس این مسجد را از مال خالص خود بنا کرده و ثواب آن را به روح جدا اعظم خود شاه طهماسب اهدا نموده است. در ذیل این کتیبه به خط ثلث محمد رضا امامى، کتیبه دیگرى نصب شده که به موجب آن مقام معمارى و مهندسى معمار مسجد شاه استاد على اکبر اصفهان و ناظر ساختمان محب على بیکالله تجلیل شده است.

ادامه نوشته

مسجد ابن طولون

مسجد ابن طولون پس از مسجد عمرو در فسطاط، قدیمی ترین و سالم ترین مسجد به جای مانده در مصر است و بر طبق کتیبه ای که در مسجد پیدا شده، تاریخ اتمام بنای آن،۲۶۵ هجری/ ۸۷۹ میلادی است. احمد ابن طولون از سربازان سپاه عباسی در سامرا بود که توانست در سال ۲۵۴ هجری حکومت مصر را در دست گیرد. بر طبق سنت خلفاء مسلمان، نخستین اقدام وی بنا نهادن پایتختی جدید بود که قطائع نام گرفت و در نزدیکی فسطاط واقع شده بود. وی در مرکز این شهر، کاخ، میدان اسب دوانی و مسجدی ساخت که به نام وی مشهور شد.

ادامه نوشته

معماری مساجد

مسجد ومحراب اگر چه در آموزه های دینی دارای جایگاهی منحصراً معنوی نبوده ( به ویژه محراب که اسم مکان از ریشه حرب است ) و بیشتر به عنوان پایگاهی برای پاسخگویی به غالب نیازهای مسلمانان برآمده بود ، به اندک زمانی با روحی که از لطافت ایمان و جذبه حضور درآمیخته بود به زیباترین بنای اسلامی بدل شد . به گونه ایی که شکل و ساخت مساجد در کشورهای اسلامی زیر بنای هنر و معماری اسلامی را تشکیل داد.  معماری زیبا ، با کاشی کاری های هوش ربا ، کتیبه ها، گچبری ها ، معرق ها و دیگر عناصر معماری در هم آمیخت ومعماری اسلامی را پدیدآورد که هم اکنون مایه فخر ومباهات ملل اسلامی و یکی از جاذبه های گردشگری این کشورهاست .  نمونه هایی از این مساجد ، مسجد شیخ لطف الله در اصفهان و تاج محل در آگره هند است .

دوره عباسی :

در اوایل این دوره مساجد با طرح صحن روباز و ایوان های ستون دار ساخته می شدند که نمونه ای از معماری دوره اموی و به طور کل اعراب بوده است . در بناها بیشتر از خشت استفاده شده و ستون های یک پارچه بودند . رفته رفته تغییراتی اساسی در بنای ساختمان ، ایجاد  و به جای خشت از آجر استفاده شد و دیگر ستون های یک پارچه به کار نرفت . ازویژگی بسیار مهم مساجد در این دوره آن است که سقف مساجد کاملا مسطح و مناره در خارج و یا در جوار مسجد ساخته می شد. و برای تزیین دیوارها از کتیبه هایی به خط کوفی بهره گرفته می شد . نمونه برجا مانده از این دورهمسجد تاری خانه دامغان که در قرن دوم هجری ساخته شده و قدیمی ترین مسجد ایران است . جلوه این ساختمان با شکوه در سادگی و بی پیرایگی آن متجلی است . صحن این مسجد  تقریباً مربع است که با ردیف طاق ها ، سه دالان را در امتداد قبله ایجاد می کند. طاق های بیضی شکل این مسجد به وسیله دیوارهای آجری ضخیم استوانه ای برپا ایستاده است . مسجد تاری خانه بیانگر ترکیبی از تکنیک های اصیل ایرانی و نقشه عربی است .مناره موجود،  مدور و در قرن پنجم هجری ساخته شده است ، ولی  بقایای یک مناره مربعی شکل که احتمالاً به هنگام بنای کل مسجد ساخته شده ، برجای مانده است.  

ادامه نوشته